رژیم درمانی در بیماری های مزمن کلیوی
در هر یک از سطوح بیماری های مزمن کلیوی (CKD)، رژیم غذایی متفاوتی داده می شود . اهداف اولیه رژیم درمانی یا MNT ، مدیریت علائمی است که همراه با سندرم ( ادم یا تورم ، کاهش آلبومین خون و افزایش چربی های خون ) می باشند و خطر پیشرفت نارسایی کلیوی ، و التهاب را کاهش می دهند و ذخیره های غذایی را حفظ می کنند .
بیماران در درجه اول برای اصلاح چربی های خون تحت درمان دارویی و تغذیه ای قرار می گیرند رژیم های کم نمک در کنار درمان های دارویی برای اصلاح ادم توصیه می شود .
بیماران مبتلا به کمبود شدید پروتئین ، که همچنان هم پروتئین از دست می دهند ، ممکن است نیاز به یک زمان طولانی و نظارت دقیق تغذیه ای برای درمان شان داشته باشند .
در رژیم غذایی باید بیشتر تلاش در تهیه میزان پروتئین و انرژی کافی برای حفظ تعادل مثبت نیتروژن باشد . بدین ترتیب شرایط سنتز بافتی حفظ می شود .
در اکثر موارد ، مصرف کافی کربوهیدرات و چربی ها به ذخیره پروتئین برای حفظ شرایط ساخت و ساز سلول های جدید کمک می کند .
برخی از رایج ترین موارد تشخیص داده شده تغذیه ای در بین افراد مبتلا به بیماری های مزمن کلیوی ، شامل موارد زیر می باشد :
- مصرف ناکافی مواد معدنی
- مصرف بیش از اندازه مواد معدنی
- عدم تعادل در مواد غذایی
- مصرف بیش از اندازه مایعات
- اختلال در بکارگیری مواد مغذی
- تغییر در مقادیر آزمایشگاهی مرتبط با مواد مغذی
- تداخل غذا و دارو
- کمبود دانش مرتبط با مواد مغذی و غذاها
بسته به تشخیص غذایی ، مداخلات تغذیه ای برای مصرف مواد معدنی ، پروتئین ها و مایعات مختلفی تنظیم و هماهنگ می شوند .
یکی از مزایای مداخلات رژیم غذایی در بیماری های کلیوی کاهش التهاب است . بدین منظور مطالعات متعددی بر روی تکنیک ها و روش های پخت ، رژیم غذایی گیاهی، و غذاهایی که التهاب را کاهش دهد ، انجام شده است.
رژیم غذایی :
پروتئین :
مقدار پروتئین رژیم غذایی که برای بیماران مزمن کلیوی توصیه می شود، با گذشت زمان دچار تغییراتی شده است.
از لحاظ تاریخی ، به این بیماران برای افزایش آلبومین سرم و جلوگیری از سوء تغذیه پروتئینی رژیم های غنی از پروتئین توصیه می شد. اما مطالعات نشان داد کاهش منطقی میزان مصرف پروتئین، می تواند بدون اینکه بر سطح آلبومین سرم تاثیر منفی داشته باشداز دفع پروتئین در ادرار جلوگیری نماید. در واقع کاهش آلبومین سرم در این بیماران نشانگر ی التهابی است و معرف کمبود پروتئین نیست.
مطالعات کلینیکی، نقش محدودیت پروتئین در مدیریت بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی خفیف تا متوسط را نشان می دهد که به حفظ عملکرد کلیه کمک می کند.
مطالعه کلینیکی بزرگی در تلاش است که نقش محدودیت پروتئین، فسفر، و کنترل فشار خون در پیشرفت بیماری های کلیوی را تعیین کند.
مقدار پروتئین دریافتی ، رابطه مستقیم با وضعیت عملکرد کلیوی دارد. همچنین حدودا ۵۰درصد از پروتئین باید از انواع با کیفیت بالا انتخاب شود.
مزایای احتمالی محدودیت پروتئین در بیمارانی که نارسایی کلیوی متوسط دارند، باید در مقابل خطرات بالقوه (کمبود پروتئین) چنین درمانی اندازه گیری شود.
در شرایط محدودیت دریافت منابع غذایی پروتئینی باید نظارت بر وضعیت پروتئین و مطالعات تن سنجی به طور دوره ای انجام شود.
فشار خون سیستمیک که باعث بدتر شدن عملکرد کلیه می شود، لازم است بخوبی کنترل شود تا مزایای محدودیت دریافت پروتئین نشان داده شود.
همچنین این کنترل نارسایی کلیه در افراد دیابتی همانطور که کنترل قند خون در آن ها اهمیت دارد بسیار مهم است.
تحقیقات در مورد کاربرد بیشتر پروتئین های با پایه گیاهی ، شامل توفو و حبوبات در این بیماران توصیه دارد. برخی از مزایای آن می تواند با نگاهی به التهابات و بهبود نرخ مرگ و میر ارزیابی شوند.اما هنوز این یافته ها قطعی نیست که این اثرات مرتبط با پروتئین های با پایه گیاهی است یا تغذیه و سبک زندگی همراه با رژیم با پایه گیاهی عامل اصلی این اثرات است.
انرژی :
میزان مصرف باید کافی باشد تا پروتئین را برای ترمیم بافت و نگهداری بافت ها حفظ کند ، در بیمارانی که اضافه وزن دارند جهت تامین نیازهای تغذیه ای لازم است نسبت به افراد با وزن طبیعی برخی تغییرات در دریافت های آنها ایجاد شود.
سدیم :
ادم یا وجود ورم، از آشکاراترین علائم کلینیکی است، که بیانگر میزان کلی اضافه سدیم در بدن است ، علاوه براین، حجم گردش خون ممکن است در بیماران دارای ادم به خاطر انتقال مایع به فضای بینابینی کاهش یابد .
تلاش هایی غیر ضروری برای محدودیت سختگیرانه دریافت نمک و سایر منابع غذایی حاوی سدیم، یا استفاده از داروهای مدر ممکن است باعث کاهش فشار خون، لخته شدن خون و وخیم تر شدن وضعیت کلیه شود.
بنابراین، کنترل ادم در این گروه از بیماری ها باید با رژیم غذایی کم نمک (روزانه مصرف ۱۵۰۰ گرم سدیم) باشد. غذاهای گوشتی و کنسروی حاوی سدیم بالاتری در مقایسه با غذاهای گیاهی و تازه هستند.۳۰ گرم گوشت پخته ۴۰۰ میلی گرم سدیم دارد. هر یک قاشق چای خوری نمک حاوی ۲۳۰۰ گرم سدیم است.
پتاسیم :
مدیریت پتاسیم با استفاده از داروهایی مانند دیورتیک ها، تجویز رژیم غذایی فردی بر اساس سرعت پیشرفت بیماری امکان پذیر می باشد. بسیاری از بیماران از داروهای مدر که باعث افزایش دفع پتاسیم نیز می شود استفاده می کنند که در این شرایط آنها نیاز به کنترل وضعیت پتاسیم دارند.
زمانی که دفع ادرار روزانه کمتر از ۱ لیتر در روز باشد، چنین بیمارانی نیاز به محدودیت دریافت پتاسیم دارند. زیرا کلیه دیگر نمی تواند تمام پتاسیم مصرفی را دفع کند. این شرایط معمولا در مراحل پیشرفته تر بیماری اتفاق می افتد.
بیماران کلیوی باید از سبزی‌ها و میوه‌های کم پتاسیم مانند لیمو، تره فرنگی، خیار، لوبیا سبز، کاهو یا حاوی پتاسیم متوسط: سیب، زردآلو، گیلاس، انگور، گریپ فروت، آناناس، آلو، نارنگی، هندوانه، کرفس، هویج، بادنجان، پیاز، شلغم، کدوسبز استفاده کنند.
اما در مقابل میوه هایی چون موز، طالبی، خربزه، انبه، میوه های خشک، سبزیجاتی چون کنگر، سیب زمینی، اسفناج، گوجه فرنگی دارای پتاسیم بالا هستند و بیماران کلیوی را دچار مشکل می کنند.
به طور مثال موز میوه‌ای است که قند و پتاسیم بالایی دارد و در بیماران مبتلا به دیابت و کلیوی منع مصرف دارد. کدو حلوایی هم جزو سبزی‌ها به حساب می‌آید که هم نشاسته بالا (مضر برای دیابتیک) و هم پتاسیم بالایی دارد (مضر برای کلیوی(.
فسفر :
اهمیت کنترل فسفات در بیمارانی که در مراحل اولیه بیماری می باشند، اغلب نادیده گرفته می شود.
میزان سرعت افزایش سطح سرمی فسفر با سرعت کم شدن حجم ادرار همراستا است .
شروع زودتر درمان و پائین آوردن میزان فسفات سرم بسیار سودمند است زیرا پرکاری غده پاراتیروئید و بیماری های استخوانی را به تاخیر می اندازد.
متاسفانه، بیماران اغلب در اوایل فاز پرکاری غده پاراتیروئید و بالا رفتن فسفات خون، علائمی ندارند. لذا ممکن است از توصیه هایی که به منظور اصلاح فسفر رژیم های غذایی یا استفاده از موادی که با فسفر غذا باند می شوند و جذب فسفر را کاهش می دهند، به آنان می شود تبعیت نکنند .
محدودیت دریافت فسفر برای این گروه سودمند است.
نظارت مداوم بر فسفر بیمار و مصرف مواد باند شونده با فسفات توصیه می شود.
در رژیم تغییر یافته نباید بیش از ۱۰۰۰ میلی گرم فسفات در روز مصرف شود، در این برنامه تقریبا دریافت ۱ تا ۲ سهم لبنیات را در روز اجازه می دهد.
بخاطر کاهش مصرف پروتئین، تقریبا مدیریت کنترل فسفر راحت تر می شود.
بیمارانی که بخاطر بالا بودن سطح اوره خون گوشت قرمز نمی خورند و اغلب غذاهای تهیه شده با شیر را جایگزین گوشت می کنند هنوز قادرند محدودیت مصرف فسفات را حفظ کنند.
فسفر در منابع حیوانی مانند گوشت ها و شیر یافت می شود. برخی حبوبات خشک نیز فسفر بالایی دارند. نوشابه های گاز دار حاوی مقادیر بالایی فسفات هستند.
لیپیدها :
پیامد مهم اختلال چربی های خون، بیماری های قلبی عروقی می باشد.
برخی از داورهای کاهش دهنده لیپیدهای خون، به همراه یک رژیم غذایی با میزان کلسترول پایین، می تواند میزان کلی کلسترول LDL-C و تری گلیسرید را در این بیماران کاهش دهد.
کاهش مصرف پروتئین در بیماران بزرگسال، مصرف چربی ها و کلسترول ناشی از منابع حیوانی را کاهش می دهد.
ویتامین ها :
محدودیت مصرف برخی از مواد غذایی و خوراکی ها به دلیل کنترل علایم بیماری و عملکرد بهتر کلیه ها ، ممکن است افراد مبتلا را در معرض کمبود ویتامین ها و مواد معدنی لازم برای بدن قرار دهد . در این صورت گروه درمانی با تغییر رژیم غذایی و قرار دادن برخی غذاهای غنی شده با انواع ویتامین ها و مواد معدنی و یا تجویز برخی مکملهای خوراکی در پی جبران این کمبود برخواهد آمد.
