رژیم دوران بارداری

تغذیه مطلوب در دوران بارداری که شامل دریافت مقادیر کافی تمام ویتامین‌های لازم ، مواد معدنی ، و درشت‌ مغذی‌های مورد نیاز برای تامین انرژی‌ می­ باشد در واقع پیش از لقاح آغاز می‌شود . رشد جنین‌ منحصرا وابسته به عبور مواد از مادر می ­باشد، و راه دیگری برای تامین نیاز های تغذیه­ ای در رحم وجود ندارد . جنین در حال رشد ممکن است قادر به دریافت مطلوب مواد غذایی از مادری که وضعیت تغذیه­ ای او به مخاطره افتاده است نباشد که موجب محدودیت رشد جنین می شود . کیفیت و کمیت تغذیه دوران جنینی نه تنها بر رشد تخمک ، جنین و نوزاد بلکه بر سلامت دوره های بعدی زندگی فرد تاثیر گذار است .

نیاز‌های مواد مغذی در دوران بارداری

تغذیه در طی بارداری اغلب معادل وزن­گیری در نظر گرفته می­شود زیرا وزن بسیار ساده و پیوسته قابل اندازه گیری‌ می­ باشد . البته افزایش نیاز به مواد مغذی برای حمایت از رشد کافی جنین بیش‌ از انرژی مورد نیاز مازاد می­باشد و وزن‌گیری مادر بویژه در زنان چاق لزوما پیشگویی کننده سلامت بارداری نمی­باشد . انرژی در سه‌ماههُ دوم فقط ۳۴۰ کیلوکالری در روز افزایش می‌یابد و در سه ماههُ سوم به ۴۵۲ کیلوکالری در روز می‌رسد. برای افزايش وزن مادر در محدوده مطلوب، دامنه قابل قبول دريافت انرژي تفاوت های زيادی دارد كه ناشي از اختلافات فردي در خروجي انرژي و ميزان متابوليسم پايه است.

ورزش

کالج امریکایی بیماری های زنان و زایمان (ACOG) حداقل ۳۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط را  نه هر روز ، بلکه در بیش‌تر روزها برای زنان باردار بدون هیچ گونه منعی توصیه می‌کند . تاثیر ورزش شدید و طولانی مدت زیاد روی جنین معلوم نیست . ورزش زیاد همراه با دریافت ناکافی انرژی ، ممکن است به وزن گیری غیرمطلوب مادر و کاهش رشد جنین منجر شود.

فیبر

مصرف روزانه نان‌ها و غلات آماده مصرف سبوس‌دار، سبزيجات با برگ سبز و زرد ، ميوه‌هاي خشك و تازه ؛ بايد مورد تشويق قرار گيرد تا املاح، ويتامين‌ها و فيبر مورد نياز اضافي تأمين شود. دريافت فیبر کافی کمک بزرگی به پيشگيری و کنترل يبوست که اغلب زنان باردار با آن درگير هستند خواهد کرد.

ماهی و سایر منابع امگا ۳

مقدار چربي رژيم غذايي بايد براساس انرژي مورد نياز براي  افزايش وزن مناسب محاسبه شود . دریافت توصیه‌شده برای اسیدهای چرب امگا ۳ می­تواند با مصرف یک تا دو سهم ماهی در هفته تامین شود. اسیدهای چرب امگا ۳ برای رشد و نمو عصبی جنین، گشادی عروق، کاهش التهاب و مهار ترومبوز اهمیت دارند . سبزيجات منابع  امگا ۳ شامل بذر كتان و مغزها به ويژه مغز گردو و روغن گردو است، اگرچه كارآيي آن‌ها پائین است. در صورتی که حداقل برخی از منابع امگا ۳ انتخاب شوند پیامدهای بارداری و همچنین تکامل عصبی و وضعیت بینایی نوزاد بهبود خواهد یافت. علاوه بر این اگر زنان در طول بارداری این ماهی­ها را مصرف کنند احتمالا به مصرف ماهی پس از زایمان نیز ادامه خواهند داد که موجب بهبود افزایش امگا ۳  در کودک پس از تولد خواهد شد.

لبنیات

نیاز به کلسیم در دوران بارداری افزایش نمی‌یابد . با این حال ، بسیاری از زنان با دریافت کم کلسیم وارد دوران بارداری می‌شوند و اغلب نیاز به تشویق به مصرف غذا‌های غنی از کلسیم دارند . محصولات لبنی رایج­ترین منابع کلسیم غذایی می­باشند.

کم خونی فقر آهن

تاثیرات فقر آهن در مادر شامل خستگی، تنگی نفس، گیجی، و عدم تحمل ورزش می­باشد. احتمالا وزن­گیری مادر نیز کم می­شود . درمان کم خونی در هنگام بارداری وضعیت آهن مادر را پس از زایمان و همچنین رشد نوزاد را بهبود می‌بخشد.

بایدها و نبایدها در مورد مصرف مکمل آهن

جهت دستیابی به جذب مطلوب، مکمل‌های آهن نباید همراه با قهوه، چای، یا شیر مصرف شوند همچنین مکمل‌های آهن باید بصورت مجزا از مکملهای ویتامینی پریناتال مصرف شوند. در صورتی که مکمل آهن با شکم خالی دریافت شود، بهترین جذب را خواهد داشت، اما میزان تحمل آن معمولا کاهش می­یابد. در صورتیکه از چندین مکمل استفاده می­شود باید مصرف آنها جدا از یکدیگر باشد تا جذب آن‌ها به حداکثر برسد.

مکمل‌های آهن به‌شدت برای بچه‌های کوچک خطرناک می­باشند. بنابراین باید به‌مادران تاکید شود که مکمل‌ها را دور از دسترس کودکان قرار دهند.

منابع غذایی آهن

به دلیل نگرانی ­های مرتبط با مکمل‌ یاری آهن از قبیل پذیرش برای مصرف ، ایمنی و موثر بودن ، تاکید بر دریافت منابع غذایی آهن همچنان لازم می­باشد . بهترین منبع آهن گوشت ها به دلیل وجود آهن هم در آنها می­ باشند همچنین بسیاری از گوشت ‌اندام‌ها(جگر) نیز ممکن است محتوای آهن بیش‌تری داشته باشند. البته  باید مقدار جگر و محصولات حاصل از جگر در سه‌ماههُ نخست بارداری به دلیل محتوی بالای ویتامین A آن‌ها محدود گردند.

منابع گیاهی آهن جذب کمتری دارد . خوردن منابع گیاهی آهن به‌ همراه مرکبات یا مقدار کمی گوشت می‌تواند جذب آهن را افزایش دهد.

زنان با رژیم گیاهخواری باید توجه بیشتری به آهن داشته باشند.

فولات

کمبود فولات در اوایل بارداری در ارتباط با افزایش ناهنجاری‌های مادرزادی شامل NTDs  ( نقص لوله عصبی) و احتمالا شکاف کام و نقایص قلبی مادرزادی می­ باشد . از آنجایی که که برخی از بارداری ها برنامه‌ریزی نشده و ناخواسته است و لوله عصبی ۲۸ روز پس از لقاح و قبل از آنکه اغلب زنان پی به باردار بودن خود ببرند بسته می ­شود مرکز کنترل و پیشگیری بیماری  (CDC) توصیه می‌کند که تمام زنان در سن باروری دریافت اسید فولیک را افزایش دهند.

نوشابه

 تاثیر تغذیه نامناسب مادر و یا قرار گرفتن در معرض سموم ممکن است تا ده ها سال در کودک باقی بماند . برخی سموم خاص ممکن است ریسک نارس بودن را افزایش دهند . در یک مطالعه مشخص شد که اگر زنان روزانه بیش از چهار سروینگ  سودای (نوشابه) رژیمی استفاده کنند ، ریسک زایمان زودرس دوبرابر می‌شود

* میزان افزایش وزن در سه ماهه اول بارداری با یک جنین برای زنان لاغر ، نرمال و دارای اضافه وزن ۳-۱ کیلوگرم و برای زنان چاق ۲- ۵/۰ کیلوگرم در نظر گرفته می­شود.

عوارض بارداری و پیامدهای تغذیه‌ای

یبوست و هموروئید

در صورتی که زنان باردار آب و فیبر کافی مصرف نکنند دچار یبوست می‌شوند . زنانی که برای بهبود تهوع و استفراغ با اوندانسترون معالجه می­ شوند اغلب یبوست شدیدی را تجربه می‌کنند . فشرده شدن کف لگن توسط جنین و همچنین زور زدن هنگام اجابت مزاج موجب افزایش ریسک بروز هموروئید می‌شود . مصرف زیاد مایعات و غذا‌های پر فیبر شامل میوه‌های خشک ( به‌ویژه آلو سیاه ) ، اغلب این مشکلات را کنترل می‌کند . برخی زنان همچنین ممکن است به عوامل حجم دهنده و نرم کننده مدفوع نیاز داشته باشند.

ولع، تنفرهای غذایی

اغلب زنان رژیم غذایی خود را در هنگام بارداری به‌دلیل توصیه های پزشکی ، اعتقادات فرهنگی ، یا تغییر در تمایلات غذایی و وضعیت اشتها، تغییر می‌دهند . اجتناب از غذاها آگاهانه نبوده و معمولا ناشی از تندو تیز حس شدن رایحه­­ ها به دلیل  افزایش حس بویایی ، افزایش رفلکس gag (عق زدن) ، احساس ناخوشایند هنگام خوردن یا بوییدن غذاهای خاص و  یا تغییر در عمکرد معده باشد.

ولع و تنفر دو عامل پرقدرت برای تمایل به یک غذا و یا دوری از آن است و شامل غذا هایی می شود که زنان در زمان قبل از بارداری گرایش غیرعادی به آن‌ها نداشته اند. رایج ترین غذاهایی که تمایل شدید به مصرف آنها وجود دارد شامل شیرینی‌­جات، لبنیات و یا خوراکی‌هایست که به سرعت خورده می‌شوند و شایعترین تنفرهای غذاهایی مربوط به الکل، قهوه، سایر نوشابه‌های کافئین دار، و گوشت می­باشد. البته تنفر و ولع به خوراکی خاصی محدود نمی‌شود و در  فرهنگ‌های مختلف متفاوت است.

تهوع و استفراغ بارداری

بیماری صبحگاهی یا تهوع و استفراغ بارداری NVP  %۵۰ تا %۹۰  زنان باردار را در سه‌ماهه اول بارداری تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمولا در هفته ۲۰  بارداری بهبود می­ یابد .

درمان  NVP شامل کنترل علایم می­باشد . حرکت ، صدا‌های بلند ، نور زیاد و شرایط نامطلوب آب‌و‌هوایی ممکن است محرک بروز تهوع باشند . خوشبختانه  اغلب زنان مبتلا به NVP  قادر به انجام کارهای خود بوده و وزنشان را از دست نمی­ دهند و با توصیه­ ها و مداخلات ساده رژیمی می­توان به کنترل علایم در آنها کمک کرد. مصرف زنجبیل حتی بهتر از ویتامین B6 موجب کاهش شدت علایم NVP می­گردد . البته زنانی که تحت درمان با داروهای ضد انعقاد خون هستند ، افراد مبتلا به زخم دوازدهه و یا کسانی‌ که دارای ریسک انسداد روده هستند باید از مصرف زنجبیل پرهیز کنند . سایر توصیه­ ها شامل خوردن کراکر، چیپس سیب‌زمینی، مکیدن آب‌نبات چوبی می­باشد.

در برخی زنان مصرف مکرر میان وعده­ های کوچک حاوی غذاهای کربوهیدراتی تهوع و استفراغ را کاهش می­دهد و در برخی دیگر غذاهای پروتئینی ممکن است کمک کننده باشد .

برخی زنان قادر به تحمل بو نیستند و بوی غذاهای داغ  موجب ناراحتی آنها می­گردد و معمولا غذاهای سرد یا هم دما با دمای اتاق را ترجیح می­دهند. بوییدن لیمو ممکن است تاثیر بد بوهای نامطلوب را کاهش دهد . اجتناب از گرسنگی و خوردن متناوب و همینطور جدا کردن غذاهای جامد از مایع کمک کننده است. پرهیز از غذا‌های با ادویه زیاد و یا غذاهای تلخ نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد .

متاسفانه درمان قطعی برای این مشکل وجود ندارد . به هر‌حال یاد آوری به ‌مادر که تهوع و استفراغ بارداری نشانه خوبی برای بارداری‌ بوده (یعنی خود بدن واکنشی را که باید انجام می‌دهد) و سرانجام این دوره پایان خواهد رسید او را خاطر جمع ساخته و موجب کاهش استرس و نگرانی می‌شود که همین موضوع می­تواند به رفع حالت تهوع کمک کند .